Rozwój sodalicji mariańskich w świecie

Wszystkich papieży przewyższył Benedykt XIV potwierdzając i rozszerzając dawniejsze przywileje i pochwały wydając swoją złotą bullę (nazwana złotą ze względu na złotą pieczęć) Gloriosae Dominae (27.IX. 1748), obdarzając sodalicje wielkimi łaskami, rozszerzając przywileje, podnosząc znaczenie sodalicji, podkreślając zasługi tych, którzy należą do sodalicji[1]. Benedykt XIV  „wystawił sodalicji mariańskiej prawdziwy dyplom nadprzyrodzonego szlachectwa wśród innych stowarzyszeń Królestwa Bożego na ziemi”[2]. Według tej bulli Maryja nie odmówi szczególnej opieki w życiu i pośmierci tym, którzy zobowiążą się dozgonnie Jej służyć. Sodalicja skłania do cnotliwego życia jej członków, unikania grzechów ciężkich, do częstego przyjmowania sakramentów świętych[3]. Benedykt XIV w tejże złotej bulli tak pisze o sodalicji: „Niewiarygodne (incredibiles) wprost są owoce ich pracy. Dlatego uważamy sobie za obowiązek pasterski naszego urzędu, tę dzielną i zbożną instytucję, która tyle duszom przynosi pożytku, na  nowo zalecić i poprzeć, przez zatwierdzenie i rozszerzenie łask i przywilejów,które jej poprzednicy nasi już udzielili. Szczególniejszym sposobem polecamy wszystkim sodalisom, by przez ścisłe ćwiczenie się w miłości Boga i bliźniego, Kościół Boży bez przestanku dalej cieszyli i wspierali”[4]. Tenże papież w roku 1751 brevem Quo tibidilecte pozwala agregować do „Prima Primaria” również Sodalicje żeńskie, które kiedyś powstały i powstaną później[5]. Na początku bowiem wstrzymywano się przed zakładaniem sodalicji żeńskich, gdyż zazwyczaj kobiety oddawały się cichej modlitwie w zaciszu swego domu, a zakładano, ze sodalicja to grono ludzi oddających się bardzo czynnie  apostolstwu[6].

            Przychodzi wiek XVIII, okres rozwoju masonerii, szerzy się laicki humanizm, panuje atmosfera zobojętnienia religijnego, ożywia się działalność wrogów Kościoła i religii. Potępił masonerię papież Klemens XII (1738). Ponowił ekskomunikę w roku 1751 papież Benedykt XIV[7]. Nie wytrzymał nacisku przeciwników Kościoła, szczególnie masonerii, Klemens XIV, który w roku 1773 (21 lipca) breve Dominus ac Redemptor skasował Jezuitów[8]. Ustała wtedy praca w wielu sodalicjach. Pozostałymi sodalicjami, z którymi nadal walczyła masoneria, kierowali eks-jezuici, inni zakonnicy i księża diecezjalni. Równocześnie prawo zakładania SM otrzymali biskupi[9].

Gdy w 1814 jezuici zostali przywróceni do istnienia przez papieża PiusaVII, w 1924 Prima Primaria wróciła pod kierownictwo zakonu. W 1825 Leon XII na prośbę zakonu jezuitów o. Alojzego Fortis, wyraził zgodę na afiliowanie do rzymskiej Prima Primaria Sodalicji Mariańskich założonych poza klasztorami i kościołami jezuickimi. Nowa Kongregacja Mariańska składa się odtąd jakby z dwóch złączonych konarów: Sodalicje Mariańskie zakładane i kierowane przez jezuitów oraz Sodalicje Mariańskie założone przy innych kościołach i podległe bezpośrednio zwierzchnictwu biskupa diecezjalnego[10].

            W I połowie XIX w. rozwój Sodalicji Mariańskich spowolniał, z barku kierownictwa Jezuitów. Ponowny ich rozwój nastąpił po ogłoszeniu w 1854 dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najśw. Maryi Panny: pod sztandar Maryi zaciągają się nowe hufce[11]. Wroku 1857 powstaje w Wiedniu pierwsza sodalicja pań, w dwa lata później panów. W roku 1871 powstaje w Wiedniu kolejna sodalicja pan, potem kolejne. Od roku 1890 do 1900 zawiązało się w Wiedniu już 35 sodalicji, potem w dalszych latach - 113 (1910) i doszło do 355 sodalicji w roku 1922[12].

Leon XIII, również sodalis, w swoim breve sławi trzywiekowe istnienie Sodalicji Mariańskich, ponownie ją zatwierdzając i błogosławiąc[13]. Papież Pius X 1904 r. mówił do sodalisów włoskich: Od Sodalicji Mariańskich spodziewam się wszelkiego dobra i umocnienia Kościoła na przyszłość[14].

            Od roku 1584 do roku 1854 przez 270 lat do rzymskiej Prima – Primaria wpisano 5.625 sodalicji. Od roku 1854 do końca roku 1909 przez 55  lat wpisano 26.556. W latach 1855-1920 rocznie agregowano do Prima Primaria ok. 500 sodalicji. A potem co roku wpisywano corocznie prawie tysiąc sodalicji. Z końcem roku 1932 było na świecie ok. 55 tysięcy sodalicji[15]. Do Sodalicji należały wszystkie stany: kler, szlachta, urzędnicy, wojskowi, nauczyciele, kupcy, młodzież itd.[16] Powstawały Sodalicje „biednych pokutnic, czy trędowatych na wyspie Trinidad, chłopców czyszczących buty w Bejrucie, żebraków ulicznych w Palermo[17].

W łonie Sodalicji powstaje coraz więcej sekcji. Pomiędzy Sodalicjami nawiązują się wzajemne więzi. Niektóre kraje mają ogólnokrajowe zrzeszenia. Organizowane są wiece, zjazdy, przeróżne zebrania. Bujnie rozwija się życie sodalicyjne. Wychodzi wiele czasopism sodalicyjnych i rozwija się literatura mariańska. Sodalicje włączają się w akcje charytatywne, społeczne, w życie Kościoła[18]. W 1923 powstaje w Rzymie z inicjatywy generała jezuitów o. Włodzimierza Ledóchowskiego, Centralny Sekretariat Kongregacji Mariańskich, który ma kierować całym światowym ruchem Kongregacji Mariańskich[19].

            Sodalicje Mariańskie były wszędzie, gdzie kwitło życie katolickie. „Odrodzenie katolickiej Europy w pierwszej połowie XVII wieku jest w wielkiej mierze dziełem sodalicji maryańskiej”[20].  Na północy Niemiec np. w 20 niewielkich miasteczkach było 64.000 sodalisów[21].

Przyrost sodalicji w roku 1922 (1924) w Europie: Niemcy – 271(183),Hiszpania – 82(27), Austria – 66(75), Francja – 48 (99 wraz z Algierią), Czechosłowacja – 46(43), Polska – 45(61), Włochy – 44(27), Węgry – 34(29), Anglia – 29(18), Jugosławia – 26(13), Holandia – 26(49), Szwajcaria – 22(47), Belgia– 22(17), Portugalia – 18(18), Irlandia – 11(16), inne kraje – 8[22]. Przyrost sodalicji w Ameryce w roku 1922(1924): Stany Zjednoczone – 122(165), Kanada – 34(31), Meksyk – 10(120), Brazylia – 10(11), Chile – 9(10), Argentyna –3(2), inne kraje – 19[23]. W Azji: Indie – 33(23), Filipiny – 3[24]. W Afryce ogółem tylko 21, a w Australii – 58(15)[25]. W sumie w roku 1922 powstało 1.120 nowych sodalicji mariańskich, a w roku 1924 - 1.067 sodalicji mariańskich[26]. Pod względem stanów, liczba ta rozkłada się następująco: panien i panienek – 609 sodalicji, młodzież męska – 222, niewiast – 129, mężczyzn – 78, mieszanych – 77, kapłanów i teologów – 14 sodalicji[27].

Przyrost sodalicji w roku 1925 zestawiony na podstawie agregacji w Rzymie: W Europie: Niemcy – 176, Francja – 76, Polska – 59, Hiszpania – 53, Austria – 47,  Jugosławia – 35, Holandia– 33, Węgry – 32, Włochy – 30, Czechosłowacja – 29, Anglia i Portugalia po 21, Belgia – 10, Rumunia – 9, Irlandia – 8, inne kraje – 6. W Ameryce Północnej: Stany Zjednoczone – 368, Kanada – 24, Ameryka Łacińska – 53, w Azji  - 30, w Australii – 6,  w Afryce – 7. Razem –1151 sodalicji[28].

Przyrost sodalicji mariańskich od roku 1904 do 1924: 1904 – 1011, 1905 –878, 1906 – 876, 1907 – 898, 1908 – 998, 1909 – 1026, 1910 – 1132, 1911 – 1241,1912 – 1355, 1913 – 1260, 1914 – 1123, 1915 – 757, 1916 – 925, 1917 – 1091,1918 – 984, 1919 – 974, 1920 – 1249, 1921 – 1092, 1922 – 1120, 1923 – 1067,1924 – 1248, razem od 1904 do 1924 – 50.481 agregowanych sodalicji mariańskich[29].

Sodalicje Mariańskie rozrosły się do potężnej rodziny, obejmującej cały świat, działając zbożnie wśród wszystkich krajów i narodów, a więc w Togo(Afryka), Indiach, Chinach, Australii, wśród Indian Północnej Ameryki, w Południowej Ameryce (Argentyna, Brazylia) itd. W roku 1924 w samych Indiach założono 52 sodalicje, na Madagaskarze 26, w Kongo Belgijskim, Jawie po 3 itd. Rok 1925 wykazuje m. in. następujący przyrost: Indie 20, Filipiny 3, Syria 4, Cejlon, Madagaskar, Jawa po 1.

            Od początku istnienia Sodalicji (od1563 r.) do końca roku było w świecie 37.871 sodalicji mariańskich Od roku 1911do roku 1921 przybyło 10.809 sodalicji, więc co roku przybywało ok. 1.000 sodalicji. W roku 1921 jest agregowanych do Prima Primaria – 47.545 sodalicji, najwięcej sodalicji jest we Francji – 11.100, w Niemczech  - 6.000, 5.000 w Stanach Zjednoczonych, potem we Włoszech, Belgii, Hiszpanii, Austrii, Anglii, Polska niestety jest na szarym końcu[30].

Do końca roku 1925 było 49.339 sodalicji, agregowanych do macierzystej sodalicji w Rzymie. W r. 1933 — przybyło 1. 083 nowych sodalicji.

            II wojna światowa przerwała bujny rozwój sodalicji. SM walczyły w pierwszych szeregach w obronie chrześcijańskiej Europy. 21 stycznia 1945 roku papież Pius XII podczas audiencji dla Sodalicjirzymskich mówił, że sodalis „nie może opuszczać posterunku, który raz obrał dlawalki i chwały. Wy zobowiązaliście się do obrony Kościoła Chrystusowego.Kościół wie o tym i liczy na was, jak liczył w przeszłości… Zaufanie Kościołanie doznało zawodu… We wszystkich bojach toczonych w obronie chrześcijańskiejEuropy przeciw zarazie i przemocy fałszu, Sodalicje Mariańskie walczyły wpierwszych szeregach… Mamy nadzieję, że potraficie godnie podźwignąć ciężar takgodnego dziedzictwa”[31].

            Po wojnie w 1948 Pius XII w sposóboficjalny i uroczysty wydał „Konstytucję Apostolską o Kongregacjach Mariańskich”– „Bis Saeculari”, wskazując drogi rozwoju SM w drugiej połowie XX wieku. Na zakończenie papież napisał: „To polecamy, orzekamy i stanowimy, aby niniejsza Konstytucja po wszystkie czasy posiadała swą moc, znaczenie i skuteczność, aby osiągnęła i zachowała w pełni i bez uszczerbku swe skutki, tym zaś, których ona dotyczy, przyniosła jak najwydatniejszą pomoc. Nadto stanowimy, że tak należy osądzić i orzekać, i że nieważne i bez żadnej mocy pozostanie odtąd wszystko, co by ktoś, jakąkolwiek posiadając władzę, świadomie czy też bezwiednie, przeciwko temu podjąć usiłował. Bez względu na jakiekolwiek przeszkody. PIUS PPXII”[32]. Papież ten 2 lipca 1953 roku  zatwierdził powstanie Światowej Federacji Sodalicji Mariańskich[33].

„Zaszczytny znak Sodalisa Marjańskiego zdobił zarówno piersi papieży, cesarzy i królów, jak książąt, hetmanów, biskupów, możnych panów, sławnych artystów i wielkich uczonych, kleru i szlachty, wojskowych i mieszczan, studentów i rękodzielników, aż do najniższych stanów sług, marynarzy, rybaków i uczniów rzemieślniczych”[34].

            Sodalicja Mariańska  dała światu 18 papieży, m.in. Aleksandra VII, Benedykta XIV,  XVI,  Grzegorza XV, Innocentego X i XI,  Klemensa IX, X, XI, XII, XIII, Leona XIII, Piusa IX, XI, Urbana VIII oraz Jana Pawła II, a także 100 kardynałów.  Założycielami Sodalicji byli często nuncjusze apostolscy[35].

            „I rzeczywiście nie ma na świecie  drugiego stowarzyszenia, który bysię mogło poszczycić tak wielką ilością członków, zajmujących najwyższe wspołeczeństwie ludzkim stanowiska, ludzi sławnych świętością życia, najwyższą władzą, męstwem rycerskim, nauką i talentem, cnota i charakterem”[36].

            Sodalisami było 43 książąt panujących, a wśród nich 7 cesarzy i 11 królów, wielu wodzów, hetmanów. Sodalisem był zwycięski dowódca nad Turkami pod Lepanto  Don Juan d’Austria (Jan Austriacki), Marszałek Francji Henryk Turenne (Tureniusz). Sodalisami byli książęta lotaryńscy: Franciszek II, Karol IV, Leopold; książę Sabaudzki – Karol Emanuel; książęta francuscy:  Henryk i Antoni Burbon, Ludwik Armand i dwunastu innych książąt francuskich nie licząc margrabiów i hrabiów, niemal cały książęcy dwór bawarski: Filip, Wilhelm, Maksymilian, Klemens arcybiskup koloński i pięciu jego bratanków. Przebywającyna dworze Wilhelma  troje protestanckich margrabiów badeńskich przyjęło katolicyzm i poprosiło o przyjęcie do Kongregacji Mariańskiej (1585). Sodalisem stał się książę Jan Baptysta Ottoman, syn Mahometa III, cesarza Turków, stryj Osmana, który pod Chocimiem  przeciw Polsce wojował, brat Mustafy, który wychowywał się na  dworze florenckim Medyceusza Ferdynanda. Prawie wszyscy królowie hiszpańscy począwszy od Filipa II byli sodalisami. W dom Habsburgów przechowywała się tradycja sodalicyjna. Sodalisem był Ferdynand król węgierski i czeski, arcyksiążę Austrii i jego syn FerdynandIII, który oddał siebie, swe państwo, ludy i wojsko pod opiekę Maryi (1640 r.)[37]. 

Sodalisami byli prezydenci (mi.n Prezydent Ekwadoru Gabriel Garcia Moreno– członek i Prezes Sodalicji Mariańskiej Panów w mieście Quito, zamordowany w1875 roku), mężowie stanu, politycy, ministrowie, wysocy urzędnicy państwowi[38].

            Sodalisami byli pisarze, artyści,m.in. malarze: Paweł i Piotr Rubens, Antoni van Dyck; poeci: Torqato Tasso,Lopez de Vega, Piotr Calderon, Piotr Cornelle[39].

Sodalicja „skuwała złotymi łańcuchy w nierozerwalna całość gorącą miłość Najświętszej Panny, głęboka pobożność, niezmierna czystość życia, heroiczne nieraz umartwienie oraz miłość bliźniego, posuwająca się nierzadko do darowania ciężkich krzywd i urazów”[40].

Z Sodalicji wyszło ponad 50 świętych i błogosławionych. Sodalisami byli męczennicy za wiarę: Fidelis z Sigmaringen, Jan Britto, Andrzej Bobola.Doktorzy Kościoła: Franciszek  Salezy, Alfons Liguori. Wyznawcy: Wincenty à Paulo, Franciszek Regis, Aloizy Gonzaga,  Franciszek z Solano, Leonard z Porto Mauricio, Jan Rossi, Jan Eudes, Piotr Fourier, Gabriel Possenti, Jan B.de Rossi, Piotr Klawer, Jan Berchmans, kardynał Belarmin i kardynał Caraffa założyciel „Kleryków regularnych”, Ludwik Grignon de Montfort, Teresa od Dzieciątka Jezus, Bernadetta Soubirous, nauczycielka Bartolomea Capitano[41].

          Najmłodszymi sodalisami byli m.in. bł. Bartłomieja Capitanio (zm. 26. VIII. 1833 w wieku 26 lat), która była nauczycielką, prezydentką założonej przez siebie Sodalicji Panien w Lovere pod Bergamo, wzór apostołki — sodaliski na całą okolicę[42]. At akże bł. Pier Georgio (Piotr Jerzy) Frassatti, student (1901-1925).

[1] Por. ks. Filip Löffler T.J, Kongregacya maryańska, jej istota,rzut oka na dzieje, [w:] SM 1910, s.134.

[2] Tamże.

[3] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 28; por. O. J. Roztworowski T.J, Rzut oka na dzieje sodalicyi  maryańskiej, [w:]  Przewodnik Sodalicyi Maryańskich, zebrał i opracował ks. Henryk Haduch T.J., Kraków 1914, s. 32; por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie (Rys historyczny),[w:] JG 4/1984, s. 15.

[4] Tamże.

[5] Por. Z.Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 29; por. O. J. Roztworowski T.J, O ustawach. Szkic historyczny, [w:]  PrzewodnikSodalicyi Maryańskich, zebrał iopracował ks. Henryk Haduch T.J., Kraków 1914, s. 40.

[6] Por. ks. Filip Löffler T.J, Kongregacya maryańska, jej istota,rzut oka na dzieje, [w:] SM 1910, s. 201-202.

[7] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 26-28.

[8] Por.O. J. Roztworowski T.J, Rzut oka na dzieje sodalicyi  maryańskiej,[w:]  Przewodnik Sodalicyi Maryańskich, zebrał iopracował ks. Henryk Haduch T.J., Kraków 1914, s. 35-36; por. 50-lecie Sodalicji Marjańskiej kupców imieszczan krakowskich 1886-1936, Kraków 1936, s. 33.

[9] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce,Kraków 1997, 29.

[10] Por.tamże, s. 29-30; por. O. J. Roztworowski T.J, Rzut oka na dzieje sodalicyi  maryańskiej, [w:]  Przewodnik Sodalicyi Maryańskich, zebrał i opracował ks. Henryk Haduch T.J., Kraków 1914, s. 32.

[11] Por. Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie (Rys historyczny), [w:] JG 4/1984, s. 16.

[12] Rzymski zjazd moderatorów sodalicji (maj 1922), [w:] SM 7-8/1922,s. 50.

[13] Por. A. Wróblewski T.J., Sodalicja Maryańska. Czem jest – jak ją zakładać i prowadzić?, Kraków 1904, s. 11.

[14] Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce,Kraków 1997, 35.

[15] Por. O. J. Roztworowski T.J, Rzut oka nadzieje sodalicyi  maryańskiej,[w:]  Przewodnik Sodalicyi Maryańskich, zebrał i opracował ks. Henryk Haduch T.J., Kraków 1914, s. 36; por. 50-lecie Sodalicji Marjańskiej kupców i mieszczan krakowskich 1886-1936,Kraków 1936, s. 33.

[16] Por. O. J. Roztworowski T.J, Rzut oka nadzieje sodalicyi  maryańskiej,[w:]  PrzewodnikSodalicyi Maryańskich, zebrał i opracował ks. Henryk Haduch T.J., Kraków 1914, s. 36.

[17] Por.tamże, s. 36-37; por. 50-lecie Sodalicji Marjańskiej kupców imieszczan krakowskich 1886-1936, Kraków 1936, s. 33.

[18] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce,Kraków 1997, s. 35.

[19] Por. tamże, s. 39.

[20] O. J. Roztworowski T.J, Rzut oka na dziejesodalicyi  maryańskiej, [w:]  PrzewodnikSodalicyi Maryańskich, zebrał io pracował ks. Henryk Haduch T.J., Kraków 1914, s. 33-34.

[21] Por. tamże, s. 34-35.

[22] Por. Przyrost Sodalicyi w r. 1922, [w:] SM  5-6/1923, s. 83; por. Z ruchu sodalicyjnego za granicą, [w:] SM 3-4/1925, s. 46.

[23] Por. Przyrost Sodalicyi w r. 1922, [w:] SM  5-6/1923, s. 83; por. Z ruchu sodalicyjnego za granicą, [w:] SM 3-4/1925, s. 46.

[24] Por. Przyrost Sodalicyi w r. 1922, [w:] SM  5-6/1923, s. 83; por. Z ruchu sodalicyjnego za granicą, [w:] SM 3-4/1925, s. 46.

[25] Por. Przyrost Sodalicyi w r. 1922, [w:] SM  5-6/1923, s. 83; por. Z ruchu sodalicyjnego za granicą, [w:] SM 3-4/1925, s. 46.

[26] Por. Przyrost Sodalicyi w r. 1922, [w:] SM  5-6/1923, s. 83; por. Z ruchu sodalicyjnego za granicą, [w:] SM 3-4/1925, s. 46.

[27] Por. Przyrost Sodalicyi w r. 1922, [w:] SM  5-6/1923, s. 83.

[28] Por. Sodalicje w r. 1925, [w:] SM 7-8/1926, s. 127.

[29] Por. Z ruchu sodalicyjnego za granicą, [w:] SM 3-4/1925, s. 45.

[30] Por. Rzymski zjazd moderatorów sodalicji(maj 1922), [w:] SM 7-8/1922, s. 49-50.

[31] Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce,Kraków 1997, s. 35-36.

[32] Tamże, s. 38-39.

[33] Por. tamże, s. 40.

[34] 50-lecie Sodalicji Marjańskiej kupców i mieszczan krakowskich 1886-1936, Kraków 1936, s. 32.

[35] Por. ks. Stanisław Załęski T.J., O sodalisach Maryi, Kraków 1886, 12; por. F. Walczak, Królowa Sodalicji Marjańskiej, [w:] Księga Pamiątkowa Kongresu Marjańskiego (Kraków, 11-12 kwietnia1931),  redakcja ks. R. Moskała T.J.,Kraków 1932,  77; por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie (Rys historyczny),[w:] JG 4/1984, s. 15.

[36] F. Walczak,  Królowa Sodalicji Marjańskiej, [w:] Księga Pamiątkowa Kongresu Marjańskiego (Kraków, 11-12 kwietnia 1931),  redakcjaks. R. Moskała T.J., Kraków 1932,  77.

[37] Por. Ks. Stanisław Załęski T.J., O sodalisach Maryi, Kraków 1886, 12-13, 26: por. F. Walczak,  Królowa Sodalicji Marjańskiej, [w:] Księga Pamiątkowa Kongresu Marjańskiego (Kraków, 11-12 kwietnia 1931),  redakcja ks. R. Moskała T.J., Kraków 1932,  77.

[38] Por. tamże,  78.

[39] Por. tamże,  77.

[40] 50-lecie Sodalicji Marjańskiej kupców i mieszczan krakowskich 1886-1936, Kraków 1936, s. 32.

[41] Por.Ks. St[anisław] Załęski T.J., O sodalisach Maryi, Kraków 1886, s. 12; por. F. Walczak,  Królowa Sodalicji Marjańskiej, [w:] Księga Pamiątkowa Kongresu Marjańskiego (Kraków, 11-12 kwietnia 1931),  redakcja ks. R. Moskała T.J., Kraków 1932,  77.

[42] Por. ks. J. Harrasser T.J., Katechizm sodalicyjny, Poznań 1935, s. 14.