1. Sodalicje mariańskie do rozbiorów Polski (1571-1772) 

Polska od zarania czciła Maryję, idea sodalicyjna trafia więc na podatny grunt. W 1564 kard. Stanisław Hozjusz, ówczesny biskup warmiński sprowadza do Polski jezuitów. Powstają ich klasztory i kolegia. Pierwsza Sodalicja Mariańska została erygowana więc w diecezji kardynała Hozjusza w Braniewie w roku 1571 przy kolegium jezuickim. Warmia od roku 1466, w wyniku pokoju toruńskiego, należała do Rzeczypospolitej[1]. W roku 1571 istniały sodalicje w kolegium jezuickim w Wilnie[2]. W regule sodalicji mariańskiej Kolegium Wileńskiego czytamy: „Celem KongregacjiN. Marji Panny jest większa chwała Boża, wynikająca z prawdziwej wiary, pobożności i zacności obyczajów. […] Osiągną tę chwałę Bożą, jeśli zachowają pilnie reguły Kongregacji i przepisy szkolne. Łatwo tego dokażą, jeśli częściej razem zbierać się będą i odprawiać pewne ćwiczenia duchowe, np. prowadzić będą  rozmowy o rzeczach Bożych, dyskusje o cnotach, aby jedni na drugich patrząc, nabierali ochoty do postępku w pobożności i w dobrych obyczajach”[3]. Sodalisów wileńskich reguły zachęcały nadto do naśladowania Maryi w pobożnościi w cnotach. Każdy sodalis był zobowiązany do noszenia i odmawiania różańca, świętowania świąt maryjnych, raz w tygodniu odmawiania Litanii do Maryi, do cotygodniowej spowiedzi, do miesięcznej Komunii św., do odwiedzania chorych i niesienia pomocy przede wszystkim biednym sodalisom[4].

30 września 1574 roku powstała licząca 24 uczniów sodalicja w Poznaniu[5]. Następna w roku 1585[6]. W sprawozdaniu Kolegium Rzymskiego za rok 1590, wysłanym do Rzymu, czytamy, że:„Uczniów  mamy koło 600, większa część szlachty. Wśród nich odznaczają się szczególnie uczniowie obydwóch KongregacyjMarjańskich. Do młodszej należy prawie 60, do starszej niewiele mniej. Wszyscy oni tak płoną pragnieniem rzeczy duchowych, że potrzebują raczej wędzidła. Okazało się to przede wszystkim, gdy sodalisi z obu Kongregacji biczowali się publicznie u grobu Pańskiego, co nie było w u życiu dotąd w Polsce”[7]. Sodalisi poznańscy w Wielki Post odwiedzali szpitale, słali łóżka, dawali jałmużnę, pocieszali przygnębionych zajmując ich czytaniem[8]. W roku 1614 powstała w Poznaniu kolejna sodalicja mariańska skupiająca uczniów kolegium jezuickiego[9].

W każdym jezuickim kolegium zakładano zazwyczaj dwie sodalicje: mniejszą i większą, większa zazwyczaj pod wezwaniem Zwiastowania Matki Bożej. Mniejsza obejmowała młodzież klas niższych, większa zaś młodzież klas wyższych, począwszy od nauki retoryki. Do Kongregacji większej mogli też należeć i starsi tak duchowni jak i świeccy, zanim nie zaczęto tworzyć osobnych kongregacji dla osób ze starszego pokolenia. Około roku 1584 założono sodalicję mariańską w kolegium jezuickim w Kaliszu pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP[10]. W jej kronice (rok 1620) czytamy, że sodalisi hojnie pomagali prawie 80 ubogim studentom zebrawszy 18 florenów, urządziwszy im obiad[11].  A gdy Lwów otoczyli Tatarzy, na pomoc Lwowa wyruszył hufiec sodalicyjny z Kalisza, wielu sodalisów zginęło. Jeden z nich ranny (szlachcic StanisławS ławski), zrzucony z konia, raniony w głowę, gdy bardziej spodziewał się śmierci niż życia, gdy zaczął już tracić przytomność, zabłysło mu światło, że jest synem Maryi, wyciągnął z kieszeni kilka kartek z modlitwami do Matki Najśw. i zatyka nimi duży otwór w głowie, a oto krew zaczęła szybko krzepnąć a otwór blizny zaczął się szybko zmniejszać i zaczęły mu wracać siły fizyczne, a wraz z nimi zaczęła się budzić nadzieja do dalszego życia i powrotu do zdrowia. Gdy nabrał nieco sił  i gdy ucichł zamęt wojenny podziękował najpierw Bogu i powierzył się Maryi i pod Jej opieką powrócił do zupełnego zdrowia (kronika z roku 1621)[12].

Feliks Żebrowski, doktor filozofii, który jako student zetknął się w Wilnie z sodalicja mariańską  zainicjował w roku 1601 sodalicję mariańską w Krakowie, dzięki poparciu bpa Bernarda Maciejewskiego, wojewody Mikołaja Żebrowskiego, ks. Marcina Szyszkowskiego, późniejszego biskupa i jezuity O. Kaspra Sawickiego. W  tym roku do sodalicji wstąpiło 54 sodalisów, w roku 1605  było 57 członków sodalicji, wśród nich bp Maciej Pstrokoński, kanclerz wielki koronny  Marcin Leśniowolski. W roku 1606 przybyło 20 sodalisów, w roku następnym dołączyło do sodalicji krakowskiej kolejnych 23 członków[13]. 12 kwietnia  1612 roku sodalisem krakowskim został król Polski Zygmunt III, a po nim królowa Konstancja i królewicz Władysław Zygmunt[14].  3 grudnia 1669 roku wstąpił do sodalicji Michał Korybut Wiśniowiecki, a w roku 1671 jego żona Eleonora, jego ojciec Jeremi Wiśniowiecki. Wśród sodalisów są także bp Bernard Maciejewski, bp Maciej Pstrokoński, Jakub Sobieski, ojciec króla Polski Jana III Sobieskiego, wojewoda Marcin Leśniowolski, przyszły biskup krakowski ks. Tomasz Oborski, Józef Welamin Rutski  metropolita kijowski, a także nuncjusze papiescy, kolejno: Jan Lancellotti, Antoni Santacroce, Honorat Visconti, późniejszy Prymas Polski ks. Andrzej Trzebnicki. Sodalicja krakowska spotykała się najpierw w oratorium wznoszonego wówczas kościoła  św. Piotra i Pawła, potem przeniosła się  (1612) do kościoła św. Barbary. Sodalicja krakowska pod koniec XVII zaczęła jednak podupadać[15].

Również w Krakowie w roku 1619 swoje sodalicje mariańskie założyli  mieszczanie i rzemieślnicy[16].

W roku 1642 powstała  sodalicja mariańska w Warszawie. Jednym z pierwszych sodalisów został  król Władysław IV. Do sodalicji należała także  królowa Cecylia Renata, bracia królewscy: Jan Kazimierz i Karol Ferdynand, siostra Katarzyna, prymas ibiskupi, senatorowie, dygnitarze oraz nuncjusz apostolski, którego w roku 1645 wybrano na prezesa sodalicji. Sodalicję tę nazywano królewską[17].

Następne Sodalicje powstały w Płocku, Pułtusku, Lublinie, Sandomierzu,Nieświeżu, Elblągu, Jarosławiu i w Kaliszu[18].Powstawały  Sodalicje Mariańskieszlachty, mieszczan. Dzięki nim Polska nie przestała być krajem katolickim.Sodalisi inicjowali i stawali na czele takich dzieł jak: Bractwo MiłosierdziaBogarodzicy, Bank Pobożny, Skrzynka św. Mikołaja, Bursy dla młodzieży uczącejsię i rękodzielniczej itp.[19]

W XVIII stuleciu Polsce było przeszło 200 sodalicji dla wszystkich stanów z ok. 20 tysiącami członków[20]. Jezuici mieli wtedy w Polsce 4 prowincje: wielkopolską, małopolską, mazowieckąi litewską, a w nich 51 kolegiów,  ponad 60 domów i innych ośrodków. Przy każdej szkole istniały od jednej do kilku Kongregacji Mariańskich. Przy każdym kościele jezuickim Sodalicje dla rzemieślników, kupców itd.[21] Najsłynniejsze z nich  to oczywiście Sodalicja krakowska: Congregatio nobilium ad  domum professam Cracovia, założona w roku 1603 oraz warszawska nosząca nazwę: Królewska Kongregacja Niepokalanego Poczęcia Maryi, założona w roku 1642[22]. Do Kongregacji należeli królowie, hetmani, ich małżonki, dzieci[23]. Do tej sodalicji należała rodzina królewska króla Władysława IV[24].Sodalisi w tej sodalicji składali specjalny ślub obrony prawdy o Niepokalanym Poczęciu Maryi[25].

2. Sodalicje mariańskie w czasie rozbiorów Polski (1772-1914) 

            I rozbiór Polski, który miał miejsce 5 sierpnia 1772 roku, zbiegł się z likwidacją zakonu jezuitów. Pod naciskiem wrogów Kościoła  papież Klemens XIV dekretem z 21 lipca 1773 roku  Dominus Ac Redemptor kasuje jezuitów[26]. Król pruski Fryderyk II zachował jezuitów jako księży świeckich[27]. Caryca Katarzyna II w ogóle nie ogłosiła w Rosji dekretu papieża kasującego jezuitów, w tym części Polskiej, na Białorusi, zagarniętej przez Rosję  5 sierpnia 1772 roku[28].  Przetrwały więc Sodalicje Mariańskie po kasacie zakonu jezuitów w zaborze pruskim i rosyjskim, choć i tu nie mogły się w pełni rozwijać[29]. Wiele Sodalicji działało w podziemiu (Poznań, Warszawa)[30]. Kierowali nimi księża diecezjalni (Sodalicje powoływali ordynariusze), zakonni (np. pijarzy)[31]. Jezuici zostali przywróceni Kościołowi i sodalicjom 7 sierpnia 1814 roku[32].

            W roku 1860 w Poznaniu powstaje pierwsza Kongregacja wyłącznie dla panien, a w roku 1895 sodalicja mężczyzn Zwiastowania NMP[33]. W zaborze pruskim działają jeszcze sodalicje mariańskie w Pleszewie, Żegocinie, Kaliszu, Gnieźnie i Piotrkowie Trybunalskim. Na początku XX wieku w zaborze pruskim działa ok. 20 sodalicji mariańskich[34].

            W zaborze rosyjskim utrudnione było działanie sodalicji mariańskich, zwłaszcza od 1863 roku po powstaniu styczniowym, Aż do roku 1905 do pierwszej rewolucji rosyjskiej[35]. Sodalicja Pań w Samborze (Małopolska) zawiązała się w roku 1905, 2 lutego. Jej praktyki duchowe: kwartalna wspólna komunia św., comiesięczna adoracja Najśw.Sakramentu w (II Niedziela miesiąca), comiesięczna Droga krzyżowa (I Piątek Miesiąca) i cotygodniowa w Wielkim Poście (piątki), żywy różaniec, codzienna wynagradzająca komunia św. , komunia św. za dusze czyśćcowe, przyjmowana co tydzień przez inną sodaliskę. Ponadto: adoracja przy Bożym Grobie (od rana do wieczora), ubieranie ołtarza parafialnego na nabożeństwa majowe, jednego ołtarza na procesję Bożego Ciała. Sodalicja urządzały szereg odczytów o życiu wewnętrznym, uruchomiły małą biblioteczkę, a w chwilach zagrożeń Ojczyzny organizowały modlitwy błagalne za Ojczyznę, wołając do Boga i swej Królowej Maryi[36].

Na początku wieku XX  zaczynają też powstawać inne sodalicje mariańskie, choć często nie miały one moderatorów. Udaje się odtworzyć sodalicji m.in. w Warszawie, Wilnie, Grodnie, Białym Kamieniu, Czerwonogrodzie, Mariampolu, Jędrzejowie[37]. W Wilnie próbę wznowienia działalności sodalicji podjęto 25 marca 1907 roku. Zebrało się tylko 10 kandydatek. Do roku 1914 wstępowali nowi członkowie, ale wielu po upływie roku lub dwóch usuwali się. Ożywienie nastąpiło po roku 1914[38].

Sodalicje od 1835 odradzały się w Galicji m.in. w Tarnopolu, Nowym Sączu, we Lwowie. Jednak w roku 1848 rząd austriacki zmusza jezuitów do emigracji, upadają wiec i sodalicje, by na nowo odżyć po ich powrocie  po roku 1872[39]. Za zgodą  cesarza austriackiego 8 grudnia1836 roku utworzono  jednak sodalicje mariańską w szkole jezuitów w Tarnopolu. W roku 1839 w Nowym Sączu. Potem we Lwowie. Niestety na wskutek wypędzenia jezuitów z Galicji w roku 1848 sodalicje znów przestają działać[40]. W roku 1872 pozwolono z powrotem działać sodalicjom. W roku 1872 zaczyna działać sodalicja w gimnazjum tarnopolskim. W roku 1877 została odnowiona sodalicja we Lwowie. W 1888 w gimnazjum chyrowskim, która skupiała 145 sodalisów[41]. W roku 1875 we Lwowie sodalicja wychowanek sióstr Sacre Coeur. Dalej kongregacjaw Krakowie i w Sanoku[42]. W roku 1886 Sodalicja pań krakowskich przy siostrach urszulankach oraz sodalicja mieszczańska, z której w roku 1891 powstaje Sodalicja akademików, a następnie powstaje sodalicja panów[43]. W roku 1895 powstaje  sodalicje uczennic w Tarnowie i w roku 1896 sodalicja w Krakowie przy klasztorach sióstr urszulanek[44]. W następnym roku powstają sodalicje nauczycielek we Lwowie i Krakowie[45]. W roku 1896 powstaje we Lwowie Sodalicja Mariańska pań niemieckich przy klasztorze Sacré-Coeur[46].

W roku 1892 powstaje w Starej Wsi sodalicja mariańska ziemi sanockiej[47]. W roku 1905 istnieje w Starej Wsi już 5 sodalicji mariańskich[48]. W roku 1894 powstaje w Chyrowie sodalicja panów dla obywateli ziemi samborsko-przemyskiej[49].  W Jazłowcu istnieje sodalicja mariańska dla uczennic zakładu sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP (1894). W  roku 1902 powstaje sodalicja pań w Kochawinie, której celem było uczenie dzieci katechizmu i troska o rodziny polskie rozrzucone po mniejszych wioskach[50]. W Stanisławie w roku 1903 powstaje sodalicja pań i panienek, a w 1904 powstaje sodalicja panów[51].

W  roku 1904 we wrześniu powstaje Sodalicja Panien w Przemyślu[52]. Potem w roku 1905 pań nauczycielek pod wezwaniem Niepokalanego Serca NMP i św. Anieli Merici[53]. W Jarosławiu na początku XX wieku działają 4 sodalicje mariańskie: panów, pań, nauczycielek, uczennic[54]. W Jaśle w roku 1906 powstaje sodalicja pań pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Stanisława Kostki. W Krośnie powstała w roku 1904 sodalicja pań. Prowadziły tanią kuchnię i herbaciarnię dla młodzieży szkolnej i podjęły się budowy ochronki dla dzieci[55]. W Rzeszowie są 2 sodalicje mariańskie: panów pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia  NMP (1889) oraz kobiet (1903),która zajmowała się szyciem bielizny kościelnej, opiekowała się dziećmi żyjącymi w ochronce[56]. W Tarnowie w roku 1905 istniało 5 sodalicji mariańskich: panów (1903), mieszczańska majstrów (1904), czeladników, rękodzielników (1904), pań wiejskich ziemi tarnowskiej[57]. W Staniątkach w roku 1904  przy klasztorek benedyktynek powstaje sodalicja uczennic[58]. Na początku XX wieku w Nowym Sączu istnieje 6 sodalicji mariańskich: mężczyzn, kolejarzy, rzemieślników, dzieci, nauczycieli, panów[59]. W Starym Sączu przy klasztorze klarysek powstaje sodalicja uczennic[60]. W Kołomyi  działają 3 sodalicje mariańskie: pań  i panien (1903), panów (1904) i sodalicja przy siostrach urszulankach (1903)[61]. W zaborze austriackim w roku 1910 było 47 sodalicji męskich, 70 żeńskich[62].Sodalicje były oparciem, twierdzami obronnymi Kościoła[63].

We Lwowie w roku 1889 założono sodalicję mariańską dla młodzieży pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP. Sodalisi uczestniczyli co roku w rekolekcjach w Adwencie i w Wielki Post, w nabożeństwach sodalicyjnych w niedziele i święta, organizowano wspólne wycieczki, pielgrzymki i spotkania towarzyskie[64]. Od roku 1897 roku istnieje we Lwowie sodalicja panów[65].

W roku 1897 założono w diecezji tarnowskiej sodalicję kapłanów pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Podobną sodalicja kapłańska powstała w diecezji krakowskiej dzięki kard. Janowi Puzynie. Pierwszym jej prefektem był ks. Józef Pelczar, późniejszy biskup przemyski, a po nim bp Anatol Nowak, sufragan krakowski. W roku 1905 krakowska sodalicja kapłanów liczyła 273 członków. Wcześniej w roku 1894 powstaje w Przemyślu sodalicja alumnów pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP. W roku 1899 powstaje we Lwowie sodalicja alumnów seminarium duchownego pod wezwaniem Niepokalnego Poczęcia NMP i bł. Jakuba de Strepa, z myślą o utworzeniu w przyszłości sodalicji kapłanów[66].

W Galicji i na Bukowinie  w roku 1890 istniało zaledwie 7 sodalicji, w roku 1900 - 26, w roku 1910 – 117, w tym 5 sodalicji kapłanów i kleryków, 16 nauczycielskich, 3 akademickich, 21 uczniowskich, 9  młodzieży pracującej, a liczba członków wszystkich sodalicji – 9 tysięcy[67].

Na początku XX wieku istnieją w Cieszynie dwie sodalicje mariańskie męska oraz pań i panien Polek. „Tu na kresach nasza sodalisa […] wśród zaciekłej i otwartej walki wyznaniowej i narodowościowej zajęła wybitne stanowisko pielęgnowania i bronienia zasad wiary katolickiej”[68]. Na Śląsku austriackim w Karwinie w roku 1905 założono sodalicję młodzieńców i panien[69].

W zaborze austriackim centrum ruchu sodalicyjnego był Kraków. Zasłużonym wśród założycieli sodalicji był O. Stanisław Załęski, który w roku 1886 ponownie powołał do życia w Krakowie sodalicję mariańską kupców (istniała onaod 1619 do 1773)[70]. Sodaliski lwowskie w roku 1888 inicjują powstanie sodalicja pań przy kaplicy sióstr urszulanek[71]. W roku 1891 O. Marian Morawski zakłada sodalicję akademicką pod wezwaniem NMP Gromnicznej. W roku 1905 liczy 67 członków i 8 kandydatów. Działają w niej sekcja: św. Wincentego a Pauli, nauk apologetycznych, informacyjna. Działa tez komitet wykładowy i herbaciarnia[72]. Chwilowo działa w Krakowie sodalicja dla młodzieży (marzec 1891), powstaje sodalicja dla młodzieży handlowej pod wezwaniem Nawiedzenia NMP przy kościele św. Barbary (1895), sodalicja młodzieży rękodzielniczej (1896)[73]. Wgrudniu 1897 roku powstaje sodalicja nauczycielek. Ok. 132 sodaliski i 27 kandydatek działa w kilku sekcjach: pomoc w nauce ubogim uczniom, szycie bielizny i odzieży dla ubogich uczennic, pomoc chorym i potrzebującym, szycie bielizny liturgicznej dla najuboższych parafii w Polsce[74]. W pierwszych latach wieku dwudziestego powstaje w Krakowie sodalicja nauczycielek wiejskich (1903). Jej celem było szerzenie oświaty wśród ludu, pomoc księżom katechetom w nauczaniu religii, przygotowanie dzieci do I Komunii św., prowadzenie bibliotek parafialnych itp.[75] W roku 1904 powstaje w Krakowie sodalicja pań biurowych, której celem byłok atechizowanie dzieci zaniedbanych i prowadzenie wypożyczalni książek[76]. W roku 1905 liczy 23 członkinie. Potem powstają następne sodalicje: sodalicja pracownic konfekcji damskiej (32 członkinie), sodalicja  pracownic warsztatowych (25 członkiń), sodalicja młodzieży seminarium nauczycielskiego (20 członków)[77]. W Bochni w roku 1904 powstaje sodalicja uczniów. Dwa lata później sodalicja pań i panien[78].

W liście pasterskim na rozpoczęcie Wielkiego Postu w roku 1903, abp J.Bilczewski (Lwów)  pisał: Należy zakładać w całym kraju, wśród młodychi starszych obojej płci, tak chlubnie w ojczyźnie znane, i tak bardzo dawniej unas kochana Sodalicje Mariańskie. Niepojęta wprost rzecz, ze różne władze tak się boją tych związków religijnych, stojących z dala od waśni politycznych, narodowych, klasowych. Przecież cel ich – to miłość i nabożeństwo do Najśw.Panny Niepokalanie Poczętej, a  w tej miłosnej służbie Maryi – wyrobienie ludzi silnego charakteru, którzy mieliby jasne, na szerszym i głębokim przekonaniu oparte zasady i zarazem posiadali odwagę bronienia tych przekonań, ludzi, dla których wyznanie wiary katolickieji praktyki religijne nie byłyby tylko formą, ale treścią życia, źródłem czynu i poświęcenia[79]. 

Broszurka sodalicyjna „Pod sztandarem” z roku 1907, wydana nakładem Lwowskiej Sodalicji Mariańskiej Panów, informuje, że na obszarze ziem polskich istnieje ok. 58 Sodalicji, w tym 30 męskich, 28 żeńskich, a najliczniejsze są w Krakowie, Lwowie, Wilnie, Warszawie, Poznaniu, Tanowie, Tarnopolu, Jaśle, Jarosławiu, Nowym Sączu, Starej Wsi, Grybowie, Bochni, Cieszynie, Karwinie, Staniątkach[80].

3. Sodalicje mariańskie w Polsce od 1914 do 1949 roku 

Po roku 1914 rośnie liczba sodalicji i jej członków. W roku 1922 istnieje ok. 300-400 sodalicji. Przeszło 300 przysyła pośrednio lub bezpośrednio sprawozdania[91].Jest 100 sodalicji męskich z liczbą (ok. 5.100 członków); 203 sodalicjiżeńskich (ok. 16.600); 4 sodalicje dziecięce (190). Ogółem 309 sodalicji z liczbą ok. 21.900 członków. Istniały też w tym czasie  4 sodalicje (Częstochowa, Łagiewniki, Walendów, Warszawa) w zakładach sióstr Matki Bożej Miłosierdzia z liczbą ok.130 członków[92]. Najwięcej sodalicji ma Kraków (27). Najliczniejsze są jednak sodalicje z Poznania: „Pań zawodu kupieckiego 519, pań miejskich 448, pań ziemianek 173, panów 173, kupców 140,nauczycielek 118 itp.”[93]  Na jedną sodalicję w Polsce wypada ok. 70 członków[94].

Mimo trudnych powojennych czasów ruch sodalicyjny wzrasta. W prawie wkażdym większym mieście jest sodalicja. Docierają też sodalicje do małych miasteczek i wsi. Przybywa też sodalicji młodzieży szkół średnich. Pojawiły się też sodalicje alumnów w seminariach duchownych (Kielce, Lublin, Poznań, Sandomierz, Wilno)[95]. W roku 1923 do macierzystej sodalicji w Rzymie zwanej „Prima Primaria” agregowano z Polski 61 sodalicji, w roku 1924 – 77 sodalicje[96].

W roku 1923 lwowska Sodalicja Mariańska Panów przyjęła na honorowego członka swojej sodalicji, zwiedzającego wówczas Lwów  Marszałka Francji Ferdynanda Focha, sodalisa, bohatera z nad Marny i Sommy. Wręczono mu srebrny ryngraf i dyplom  w przedsionku lwowskiej bazyliki. Przyjmując ryngraf i dyplom powiedział: „Panowie! Serdecznie dziękuję za tak miłe odznaczenie. Od dawna jestem członkiem Sodalicji, powtórne zaś wręczenie mi dyplomu sodalicyjnego o wiele lat mnie odmładza”[97].

W roku 1924, 12-14 lipca odbył się na Jasnej Górze I Zjazd Sodalicji Akademików. Wtedy to u stóp Królowej Polski powstał „Związek Sodalicji Mariańskich Akademików w Polsce. [98]. Drugi Zjazd odbył się w następnym roku w Poznaniu[99]. We Lwowie  w czerwcu 1925 roku odbył się  I Zjazd Sodalicji Inteligencji Męskiej[100].

W roku  1925 jest już w Polsce 388 Sodalicji Mariańskich (ponad 20.000 członków), w  następnym – 480 (ponad 22.000 członków), w roku 1927 – 556 (prawie 28.000 członków), w roku 1928 – 560 Sodalicji (ponad 30.000 członków)[101].

Pod koniec roku 1925 zanotowano w Polsce 401 sodalicji. W tym 118 sodalicji uczniów szkół średnich, 125 uczennic, 154 osób starszych i 4 innych. A należało do nich 20.149 sodalisów (uczniów – 5.091, uczennic – 5.000, 10.058 starszych)[102]. W roku 1926 było już 487 sodalicji, z 22.181 członkami. Przybywa przede wszystkim sodalicji panien i kobiet[103]. W roku 1926 liczbasodalicji 480, członków 22.181 osób: 195 sodalicji starszych (10.794), 135 uczniów (6.387), 150 uczennic (5.000)[104]. W roku 1927 jest już 556 sodalicji z liczbą 27.756 członków: 205 starszych(12.302), 156 uczniów (7.344), 195 uczennic (8.110)[105]. W roku 1828 jest 560 sodalicji (30.028): starszych 220 (13.663), uczniów 180(8.180), uczennic 160 (8.265)[106].

W 350 lecie  erekcji Sodalicji Prima Primaria w Rzymie w roku 1933/34 jest w Polsce 1500 sodalicji mariańskich z liczbą 100 tysięcy sodalisów[107].

W  roku 1934 w StanachZjednoczonych przybyło 344 nowych Sodalicji Mariańskich, w Niemczech 180, Brazylii 124, Holandii 58, Indie 49, Kanada 36, Szwajcaria 29, Meksyk 26, Austria 22, Czechosłowacja 21, Anglia 19. Polska z 90 nowymi Sodalicjami plasuje się na 4 miejscu. Ogółem do Prima Primaria w Rzymie przyłączyło się 1205 nowych Sodalicji. W tym czasie było na świecie 58.000 Sodalicji Mariańskich[108].

Z roku na rok wzrasta liczba Sodalicji i sodalisów[109]. W1935/36 jest w Polsce już ok. 1500 sodalicji z ok. 100 tys. członkami, w tym 260 SM uczniów szkół średnich z liczbą ponad 11.000 sodalisów (52 % szkół średnich), 350 uczennic, 6 Akademiczek, 4 Akademików, 34 Nauczycielek, 22 Pań Wiejskich, 82 Inteligencji Żeńskiej, 44 Inteligencji Męskiej oraz 314 SM greckokatolickich: „Maryjskie Towarzystwo Mołodi”[110]. Najwięcej Sodalicji w szkołach średnich jest w diecezji krakowskiej - 3401 sodalisów, gnieźnieńskiej – 2955, warszawskiej 1795, lwowskiej 1708, wileńskiej– 1043[111].

Z protokółu z zebrania prezesek i prefektów Sodalicji Mariańskich na Jasnej Górze, odbytego pod przewodnictwem O. Generała O. Piusa Przeździeckiego i w obecności Krajowego Promotora Sodalicji - jezuity O. Romualda Moskały, dn. 11 sierpnia 1939 r. wynika, że w 1939 r. na Jasnej Górze było 8 Sodalicji: Sodalicja Panien, erygowana 3 XI 1917 r., Sodalicja Panien Pracujących w przemyśle i handlu eryg.17 VIII 1917 r., Sodalicja Rękodzielniczek, eryg. 23 III 1920 r., SodalicjaNauczycielek, eryg. 3 III 1923 r., Sodalicja Pań Mężatek, eryg. 8 IX 1924 r., Sodalicjamężczyzn Rękodzielników, eryg. 11 VII 1923 r., Sodalicja mężczyzn pracujących w przemyśle i handlu, eryg. 20 I 1938 r.[112] 

       Sodalicje otwierają domy rekolekcyjne, organizująrekolekcje zamknięte. Sodalicje kobiet opiekują się samotnymi kobietami, służącymi, pracownicami igły i innych zawodów, organizują schroniska, wykłady, zabawy, stowarzyszenia ekonomiczne. Sodalicje inicjują walkę z pornografią (wiece, publikacje, interweniują u władz. Są duszą  licznych stowarzyszeń  religijnych, kulturalnych, społecznych, zawodowych albo nawet ich inicjatorami[113]. 

W czasie II wojny światowej praca sodalicyjna zostaje ograniczona, choć w wielu SM trwają potajemnie spotkania. Organizowane są rekolekcje, skupienia. Trwają spotkania sekcyjne, praca charytatywna. Odbywają się pielgrzymki na Jasną Górę, zwłaszcza akademików (w r. 1942, 1943 odbywał te pielgrzymki jako sodalis Karol Wojtyła). W tym czasie SM Akademików zainicjowała wieczorne modlitwy do Matki Bożej, nazwane później Apelem Jasnogórskim. Wojna przerzedziła jednak mocno szeregi sodalicyjne.

Praca w Sodalicji polegała w tych warunkach przede wszystkim na podtrzymywaniu wiary w zwycięstwo, utrzymaniu wysokiego poziomu etycznego oraz wyczuleniu na miłość bliźniego sodalisów[114]. 

Ofiarnie pracują w czasie wojny sodalisi i sodaliski jasnogórskie. Są często łączniczkami między Paulinami a mieszkańcami Częstochowy i pielgrzymami[115]. 

Pomimo wojny w wielu  Sodalicjach trwała „norma” praca. W okresie 1939-1945 w Sodalicji Nauczycielek w Krakowie odbyło się  25 zebrań ogólnych, 70 zebrań Wydziału, 20 zebrań towarzyskich, 70 Mszy św., zorganizowano 5 pielgrzymek, 70 całodniowych adoracji Najśw. Sakramentu, 6 całonocnych. Adoracje odbywały się m.in. w intencji Ojczyzny, o pokój, o zwycięstwo, w intencji Kościoła. Dalej: 5 serii ogólnie dostępnych rekolekcji wielkopostnych, 6 serii rekolekcji zamkniętych, 27 dni skupienia dla nauczycieli, 6 dni skupienia dla młodzieży. Działają sekcje (w małych grupkach): historia Kościoła, dogmatyka, apologetyka, katolicka nauka społeczna, 4 sekcje życia wewnętrznego. Nadal trwa praca wS ekcji Pomocy Siostrzanej (dla samotnych, starszych, chorych, wysiedlonych nauczycielek), w Sekcji Liturgicznej (szycie i haftowanie paramentów  kościelnych), w Sekcji Społecznej (pomoc m.in. wysiedlonym do Krakowa ze Śląska, z Poznańskiego, z Wybrzeża, z Warszawypo Powstaniu; praca społeczna w szkołach, tajne nauczanie. Nadal przyjmowano do sodalicje nowe osoby. W tym okresie 1939-1945 przyjęto 121 członkiń, w tym 22 złożyło ślubowanie sodalicyjne. Liczba członkiń wrosła do 250[116].

            Po wojnie na ziemiach wcielonych do Związku Radzieckiego Sodalicje Mariańskie się nie odrodziły. Nowe natomiast powstają na ziemiach odzyskanych (zachodnich). Zaczęto organizować na nowo kursy sodalicyjne.

            Na Jasnej Górze w dniach 5-7 lipca1947 roku odbył się ogólnopolski Kurs Mariański. Uczestniczyło w nim 375 osób z 55 Sodalicji. Ustalono jak tworzyć jednolity front sług Maryi. Organizowane są potem podobne kursy w Krakowie, Gdańsku, Łodzi, Zakopanem, Lublinie[117].

Polskie SM pracują nad pogłębieniem wiedzy religijnej, a szczególnie katolickiej nauki społecznej. Sodaliski są często prezesami diecezjalnych i parafialnych Akcji Katolickich, pracują w różnych środowiskach, wygłaszają referaty. Sodalicje Mariańskie organizują domy rekolekcyjne, organizują rekolekcje publiczne, opiekują się samotnymi młodymi kobietami, służącymi, tworzą schroniska, stowarzyszenia ekonomiczne.

            Z inicjatywy sodalicji jasnogórskich w okresie międzywojennym powstał w Częstochowie Komitet Obrony Etyki – moralności chrześcijańsko-katolickiej[118]. Komitet bronił m.in. dzieci i młodzież przed pornografią, bezwstydnym strojami,f ilmami, książkami, czasopismami. Sodalicje krakowskie powołały do życia Sekcję Opieki nad Sierotami, które przekształciło się w samodzielne stowarzyszenie „Rodziny Sieroce”.

Najwybitniejszym sodalisem w Polsce był Jan Paweł II. Karol Wojtyła został przyjęty na sodalisa mariańskiego 14 grudnia 1935 r.; wkrótce wybrano go sekretarzem, potem został prezesem. Prezesował przez dwie kadencje: od 26 kwietnia 1936 r. do 20 marca 1938 r. W r. 1982 Ojciec Święty Jan Paweł II w rozmowie prywatnej wypowiedział następujące słowa: Sodalicje posiadają specyficzny charakter różniący je od współczesnych ruchów młodzieżowych. Znam je dobrze. Przez dwa lata byłem prefektem Sodalicji Mariańskiej w Gimnazjum w Wadowicach. Sodalicja kształtuje całą osobowość człowieka. Ja zawdzięczam Sodalicji swoją maryjność. 

Sodalisem był Stefan Kardynał Wyszyński.  2 kwietnia 1981 r. do „Solidarności”  rolników indywidualnych  mówił: Z rolnictwem miałem kontakt nie tylko jako wnuk rolnika, ale do samej wojnyprowadziłem tzw. Sodalicje Mariańskie Ziemian Kujawsko-Dobrzyńskich. Miałem kilkuset ziemian – ludzi starszychi młodych, którym starałem się w ramach wykształcenia religijnego, podawać zasady katolickiego myślenia społecznego[119]. W czasie II wojny światowej w Warszawie ks. dr Stefan Wyszyński kierował  grupą sodalisek akademiczek tzw. „Ósemką”, której celem było  katolickie wychowanie dziewcząt na dobre matki i dobre Polki, z których powstał Instytut Jasnogórskich Ślubów Narodu[120]. 

[1] Por. Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, Kraków 1996, s. 629; por. Ks. K. Bielawny, Sodalicja Mariańska w służbie ubogim w latach 1563-1945, [w:] „Sodalis Marianus” 1(14), 2006, 17.  

[2] Por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 1571-1914, [w:] „Ateneum kapłańskie”, z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t. 152 (Studia i refleksje), s. 331.

[3] F. Kwiatkowski T.J., Sodalicje Marjańskie w służbie Kościoła Chrystusowego (III), [w:] SM 5/1935 (cz. I. Życie sodalicyjne), s. 91; por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 15711914, [w:] „Ateneum kapłańskie”, z.3(601), maj-czerwiec 2009, t. 152 (Studia i refleksje), s. 331.

[4] Por.F. Kwiatkowski T.J., Sodalicje Marjańskiew służbie Kościoła Chrystusowego (III), [w:] SM 5/1935 (cz. I. Życie sodalicyjne), s. 91-92; por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 15711914, [w:] „Ateneum kapłańskie”, z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t. 152 (Studia irefleksje), s. 331.

[5] Por. tamże.

[6] Por. E. Kabat, Sodalicje mariańskie w diecezji tarnowskiej 1893-1939, Praga 1997, s. 34.

[7] F. Kwiatkowski T.J., Sodalicje Marjańskie w służbie Kościoła Chrystusowego (III), [w:] SM 5/1935 (cz. I. Życie sodalicyjne), s. 92.

[8] Por. tamże.

[9] Por.ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 15711914, [w:] „Ateneum kapłańskie”, z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t. 152 (Studia i refleksje), s. 332.

[10] Por. Ze starych kronik sodalicyjnych, [w:] SM  5/1929 (cz. I. Życie sodalicyjne), s. 90-91.

[11] Por. tamże, s. 91.

[12] Por. Ze starych kronik sodalicyjnych, [w:] SM  5/1929 (cz. I. Życie sodalicyjne), s. 91.

[13] Por. M. Bartymowski, Sodalicje w Polsce, [w:] SM  1917, s. 253-254; por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 1571-1914, [w:] „Ateneum kapłańskie”,z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t. 152 (Studia i refleksje), s. 332.

[14] Por. F. Löffler, Kongregacja mariańska, jej istota, rzut okana dzieje (2), [w:] SM 1911, s. 297. 

[15] Por. Historia kongregacji mariańskich,[w:] SM 1896, s. 8-9; por. M. Bartymowski, Sodalicje w Polsce, [w:]SM  1917, s. 255; por. Pamiętnik dawnej Sodalicji Mariańskiej„Nobilium” przy kościele  św. Barbary wKrakowie, [w:] SM1908, s. 73-78.

[16] Por. Jak wyglądały dawne reguły kongregacyjne?, [w:] SM 1907, s. 14-15.

[17] Por. Historia kongregacji mariańskich, [w:] SM 1896, s. 10.

[18] E.Kabat, Sodalicje Mariańskie w diecezji tarnowskiej 1893-1939, Praga 1997, s. 33-34; por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce,Kraków 1997, s. 45-46.

[19] Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946), [w:] JG 7/1984, s. 38.

[20] Por. ks. Alfred Wróblewski T.J., Sodalicja Maryańska. Czem jest – jak ją zakladać i prowadzić?, Kraków 1904, s. 11; por. Stanisław Zaleski T.J., O sodalisach Maryi, Kraków 1886, 16-29.

[21] Por. tamże, 16-17.

[22] Por. tamże, 18; por. A. Wróblewski T.J.,Sodalicja Maryańska. Czem jest – jak ją zakładać i prowadzić?, Kraków 1904, s. 11.

[23] Por. Z. Rymarówna,Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 46.

[24] Por. Z. Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946), [w:] JG 7/1984, s. 37.

[25] Por. tamże.

[26] Por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 1571-1914, [w:] „Ateneum kapłańskie”,z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t.152 (Studia i refleksje), s. 334.

[27]  Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 48, 170;por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946), [w:] JG 7/1984, s. 38.

[28] Z.Rymarówna, Przewodnik SodalicjiMariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 48, 170; por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946),[w:] JG 7/1984, s. 38.

[29] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce,  Kraków 1997, s. 173-176.

[30] Por. tamżę, s. 48-49, 172.

[31] Por. tamże, s. 170-171.

[32] Por. tamże, s. 48.

[33] Por. J.C., Sprawozdanie Sodalicji ZwiastowaniaN. Maryi Panny w Poznaniu z 1 maja 1896 r., [w:] SM1896, s. 88-91.

[34]  Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 50.

[35] Por. Sodalicje Wileńskie – i ich praca, [w:] SM 3-4/1920, s. 55.

[36] Por. Sprawozdania sodalicyjne, [w:] SM7-8/1921, s. 63-64.

[37] Por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 1571-1914, [w:] „Ateneum kapłańskie”,z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t.152 (Studia i refleksje), s. 341-342.

[38] Por. Sodalicje Wileńskie – i ich praca, [w:] SM 3-4/1920, s. 55.

[39] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 49, 176-182; por. Z. Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946), [w:] JG 7/1984, s. 38.

[40] Por. Encyklopedia wiedzy o jezuitach naziemiach Polski i Litwy 1564-1995,Kraków 1996, s. 629; por. M. Bartymowski, Sodalicje w Polsce, [w:] SM  1917, s. 259; por. Księga pamiątkowa Maryańska ku czci pięćdziesięciolecia ogłoszenia Dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, t. I. , Lwów 1905, s. 572-573; por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach1571-1914, [w:] „Ateneum kapłańskie”, z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t. 152 (Studia i refleksje), s. 334.

[41] Por. Historia kongregacji mariańskich, [w:] SM 1896, s. 11.

[42] Por. Księga pamiątkowa Maryańska ku czci pięćdziesięciolecia ogłoszenia Dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, t. I. , Lwów 1905, s. 572-573.

[43] Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946),[w:] JG 7/1984, s. 38.

[44] Por. tamże, s. 38.

[45] Por. tamże, s. 38-39.

[46] Por. Księga pamiątkowa Maryańska ku czci pięćdziesięciolecia ogłoszenia Dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, t. I. , Lwów 1905, s. 585.

[47] E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (3), [w:] SM 1906, s. 137.

[48] Sprawozdanie z zewnętrznego działania kongregacji mariańskiej w Starej Wsi od założenia jej dnia 13 listop. 1892, [w:] SM 1896, s. 83-84.

[49] Por.E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicjimariańskich (1), [w:] SM 1906, s. 67; por. J. Rejowicz, Sodalis Marianus, [w:] SM 1906, s. 4-6.

[50] Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (4),[w:] SM 1906, s. 369.

[51] Por. tamże, s. 370.

[52] Por. Księga pamiątkowa Maryańska ku czci pięćdziesięciolecia ogłoszenia Dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, t. I. , Lwów 1905, s. 573.

[53] Por. E. Kabat, Sodalicje mariańskie w diecezji tarnowskiej 18931939, Praga 1997, s. 40-41. 

[54] Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (4), [w:] SM 1906, s. 365-366; por. W. Rejowicz, Działalność polskich sodalicji mariańskich, [w:] SM 1920, s. 133.

[55] Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (4),[w:] SM 1906, s. 366.

[56] Por. tamże, s. 367.

[57] Por.J. Rostworowski, Pogląd na stan obecnysodalicji mariańskich w Galicji i na warunki ich rozwoju w przyszłości, [w:] SM 3/1911, s. 263-284.

[58] Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (2),[w:] SM 1906, s. 101.

[59] Por. tamże, s. 100-101;Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (4), [w:] SM 1906, s. 366.

[60] Por. J. Gliwa, Kogo przyjmuje Sodalicja?, [w:] SM 1920,s. 42-46.

[61] Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (1), [w:] SM 1906, s. 64-65.

[62] Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946), [w:] JG 7/1984, s. 39.

[63] Por. Pod sztandar!, Lwów 1907, s. 6.

[64] Por. F. Walczak, Konsulta sodalicyjna, [w:] SM 1930, s.201-209.

[65] Por. R. Moskała, Sekcje charytatywne, [w:]SM 1930, s. 145-155; por. H. Haduch, Sodalicja a Eucharystia, [w:] SM 1913, s. 85-86.

[66] Por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie wPolsce w latach 1571-1914, [w:] „Ateneum kapłańskie”, z. 3(601), maj-czerwiec 2009, t.152 (Studia i refleksje), s. 337.

[67] Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie wPolsce (1574-1946), [w:] JG 7/1984, s. 39 (z przemówienia O. Jana Rostworowskiego na II Kongresie Mariańskim w sierpniu 1911 r. w Przemyślu), s.50.

[68] Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (1),[w:] SM 1906, s. 63-64.

[69] Por. tamże, s. 64.

[70] Por. tamże, s. 65; por. ks. K. Bielawny, Kongregacje Mariańskie w Polsce w latach 1571-1914,[w:] „Ateneum kapłańskie”, z. 3(601), maj-czerwiec2009, t. 152 (Studia i refleksje), s. 334-335.

[71] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 49.

[72] Por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (1),[w:] SM 1906, s. 66.

[73] Por. tamże, s. 67.

[74] Por. tamże.

[75] Por. Wpływ nauczyciela jako Sodalisa Marji,[w:] SM 1927, s. 104-111; por. E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich, [w:] SM 1906, s. 99.

[76] Por. C. Sieprawska, Apostolstwo modlitwy w życiu sodalisa, [w:] SM 78/1933 (cz. I. Życie sodalicyjne), s. 120-122.

[77] Por. Rzut oka na liczbę i działalność sodalicji mariańskich w Krakowie, [w:] SM 1904, s. 340-351.

[78] Por.E. Kozłowski, Przegląd polskich sodalicji mariańskich (1), [w:] SM 1906, s. 62.

[79] Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 196.

[80] Por. Pod sztandar!, Lwów 1907, s. 6.

[81] Por.Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 199 („Sodalis Marianus” 1902).

[82] Por. Sprawozdanie z VI Kongresu międzynar. Maryańskiego w Trewirze, [w:] SM 6/1912, s. 380-387.

[83] Sprawozdanie z VI Kongresu międzynar. Maryańskiego w Trewirze, [w:]SM 6/1912, s. 381.

[84] Tamże, s. 386.

[85] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 204-212.

[86] Por. Zaproszenie na drugi Kongres Maryański, [w:] SM 4/1911 (lipiec-sierpień), s. 193.

[87] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 212-217.

[88] Por. Zaproszenie na drugi Kongres Maryański, [w:] SM 4/1911 (lipiec-sierpień), s. 193.

[89] Por. tamże, s. 195-197.

[90] Por. tamże.

[91] Por. Rzut oka na stan obecny sodalicyipolskich, [w:] SM 3-4/1922, s. 17.

[92] Por. tamże, s.20.

[93] Tamże.

[94] Por. tamże.

[95] Por. tamże.

[96] Por. Sprawozdania z życia sodalicyjnego w Polsce, [w:] SM  5-6/1925, s. 88-89.

[97] Marszałek Ferdynand Foch, a lwowska Sodalicja Marjańska Panów, [w:] SM 5/1929,s. 94.

[98] Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje Mariańskie w Polsce (1574-1946),cz. II, [w:] JG 8/1984, s. 49.

[99] Por. tamże.

[100] Por. tamże.

[101] Por. Ks. S. Bednarski T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1928, [w:] 3 (1929), 1.

[102] Por. Rzut oka na stan obecny sodalicyi polskich, [w:] SM  3/1926, s. 45. 

[103] Por. S. Bednarski T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1926, [w:] SM 4/1927 (cz. II. Życie sodalicyjne),s. 50.

[104] Por. ks. S. Bednarski T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1927, [w:] SM 3/1928 (cz. I. Życie sodalicyjne),s. 66; por. tenże, Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1928, [w:] SM 3/1929 (cz. II. Życie sodalicyjne), s. 41.

[105] Por. ks. S. Bednarski T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1927, [w:] SM 3/1928 (cz. I. Życie sodalicyjne),s. 66; por. tenże, Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1928, [w:] SM 3/1929 (cz. II. Życie sodalicyjne), s. 41.

[106] Por. ks. S. Bednarski T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1928, [w:] SM 3/1929 (cz. II. Życie sodalicyjne), s. 41.

[107] Por. Zofia Rymarówna, w Polsce (1574-1946), cz. II, [w:] JG 8/1984, s. 50.

[108] Por. Ks. E. Kosibowicz T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1934, [w:] SM 5 (1935), 96.

[109] Por. tamże, 99.

[110] Por. Ks. F. Kwiatkowski T.J., Sodalicje Marjańskie w służbie Kościoła Chrystusowego (III), [w:] SM 5 (1935), 93;por. Ks. E. Kosibowicz T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1934, [w:] SM 5 (1935), 96- 100; por. Zofia Rymarówna, Sodalicje Mariańskie w Polsce 1574-1946), cz. II, [w:] JG 8/1984, s. 51.

[111] Por. Ks. E. Kosibowicz T.J., Sodalicje Marjańskie w Polsce w r. 1934, [w:] SM 5 (1935), 99.

[112] Por. AJG  2729, s. 83-85.

[113] Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje mariańskie w Polsce (1574-1946), [w:] JG 7/1984, s. 39.

[114]  Por. J. Zbudniewek, Jasna Góra w okresie okupacji hitlerowskiej, [w:] Studia  Claromontana 1(1981), s. 364- 366.

[115] Por. Zofia Rymarówna, Sodalicje Mariańskie w Polsce (1574-1946), cz. II, [w:] JG 8/1984, s. 52.

[116] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 69; por. Zofia Rymarówna, Sodalicje Mariańskie w Polsce (1574-1946),cz. II, [w:] JG 8/1984, s. 52-53.

[117] Por. Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 72.

[118] Patrz Aneks.I.

[119]  Z. Rymarówna, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997, s. 61-62.

[120] Por. tamże, s. 70-71.